Χρηματοδότηση: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΛΙΕΙΑΣ & ΘΑΛΑΣΣΑΣ 2014 – 2020 – MIS 5048463, «Προστασία και αποκατάσταση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων και καθεστώτα αντιστάθμισης στο πλαίσιο των βιώσιμων αλιευτικών δραστηριοτήτωω.
Επιστ. Υπεύθυνος: Θεοδώρου Ιωάννης, Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών Πανεπιστημίου Πατρών
Ιστότοπος Προγράμματος: http://ascidians.gr/
Tα ασκίδια είναι από τους ποιο σημαντικούς βιοδιαβρωτές (biofoulants) στις ανθρωπογενείς εγκαταστάσεις (Aldred & Clare, 2014) οι οποίες λειτουργούν και σαν τεχνητοί θαλάσσιοι ύφαλοι. Ιδιαίτερα στις υδατοκαλλιέργειες δημιουργούν επιπρόσθετα προβλήματα καθότι γίνονται επικρατούσα επιβιωτική ομάδα (Fitridge et al., 2012). Την ίδια στιγμή τα ασκίδια είναι γνωστά για την έντονα χωροκατακτική τους δράση (Lambert, 2007).
Οι δυο αυτές δράσεις είναι αλληλένδετες, καθότι οι τεχνητές εγκαταστάσεις ευνοούν και προάγουν την εξάπλωση-διασπορά των χωροκατακτητικών ασκιδίων (Simkanin et al., 2012; Airoldi et al., 2015; Lοpez-Legentil et al.,2015), αποτελώντας έτσι ένα από τα κυριότερα μονοπάτιαεισαγωγής των μη αυτόχθονων ειδών (Naylor et al., 2001).
Η βιοσυσσώρευση από ασκίδια είναι συχνά υπεύθυνη για μαζική ανάπτυξη ορισμένων ειδών προκαλώντας επιβλαβείς επιπτώσεις στις ανθρωπογενείς εγκαταστάσεις (π.χ. πλωτές εξέδρες, προβλήτες υδατοκαλλιέργειας), με τόσο οικονομικά όσο και οικολογικά αρνητικά αποτελέσματα (Carver et al., 2003, Blum et al., 2007, Lutz-Collins et al. 2009;Ondonez 2013a;b).
Στον αντίποδα, για τον μετριασμό των επιπτώσεων στην υδατοκαλλιέργεια εφαρμόζεται μια σειρά μέτρων τα οποία ενδέχεται να ανεβάζουν το κόστος παραγωγής στην τελική τιμή του προϊόντος από 5-10% για τις ιχθυομονάδες, και σε 20-30% για τις οστρεοκαλλιέργειες (Fitridge et al., 2012).
Στις Ελληνικές θάλασσες καταγράφονται 75 είδη ασκίδιων (Antoniadou et al. 2016) και η σύνθεση των ειδών κατά κύριο λόγο αφορά σε εισβολικά είδη (Ατλαντικός-Μεσσογειακής προέλευσης 44,4%) ενώ τα αυτόχθονα αφορούν στο 40.3% (Koukouras et al. 1995).
Η αναλογία αυτή τροποποιείται υπέρ των εισβολικών δεδομένου ότι νέες καταγραφές αυτών προέλευσης Ινδικού (μεσω Souez) έρχονται στο φως (Antoniadou et al. 2016; Zanetou et al., 2017).
Οι λοιπές πληροφορίες είναι περιορισμένες και αφορούν σε λίστες με πανίδα ή δημοσιεύσεις οικολογικού κυρίως ενδιαφέροντος (Koukouras et al. 1995; Morri et al. 1999; Antoniadou et al. 2006; Antoniadou et al. 2013; Sini et al. 2014), δυvαμικής πληθυσμών (Panagiotou et al. 2007; Panagiotou et al. 2008; Vafidis et al. 2008), αναπαραγωγής (Panagiotou et al. 2008; Vafidis et al. 2008), αλιείας (Antoniadou and Vafidis 2008), ή στις αλληλεπιδράσεις με άλλα ασπόνδυλα (Voultsiadou et al. 2007; Voultsiadou et al. 2010).
Aρκετά από αυτά όπως τα Clavelinα spp. καταγράφονται στο δίκτυο ΕLΝΑΙS https://elnais.hcmr.gr/elnais-database-2/) ως θαλάσσια κρυπτογενή είδη (βρίσκονταιι στην ελληνική επικράτεια αλλά αγνοείται η προέλευσή και καταγωγή τους).
Οι εξάρσεις πληθυσμών κατά την φιλοξενία τους στις εγκαταστάσεις των μυδοτροφείων, δημιουργεί μια σειρά από προβλήματα διαχείρισης κατά την εκτροφή και διαλογή των εκτρεφόμενων προϊόντων ( Τheodorou et al., 2019).
Στην Ελλάδα η ιχθυοκαλλιέργεια ανοικτής θαλάσσης αποτελεί μια σημαντική παραγωγική δραστικότητα αποτελούμενη από περισσότερα από 350 πάρκα εκτροφής μεσογεικών ειδών ψαριών η οποία κατανέμεται από την Αιτωλοακαρνανία (Εχινάδες νήσοι), Αμβρακικό εως την Θεσπρωτία δυτικά, τον Κορινθιακό, Σαρωνικό, Αργολικό, Β & Ν Ευβοϊκό, Παγασητικό, στην Κεφαλονιά και σε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου συνολικής παραγωγικότητας περισσότερων των 110Μτ (ΣΕΘ, 2015).
Αντίστοιχα σημαντική είναι η μυδοκαλλιέργεια με περισσότερες από 500 εγκαταστάσεις εκτροφής σε περιοχές δραστηριότητας όπως ο Θερμαϊκός, Μαλιακός, Σαρωνικός, Στρiμωνικός, Βιστωνικός, Αμβρακικός και Λωρίδα Σαγιάδας με συνολική δυναμικότητα παραγωγικότητας περί τους 40,000 τόνους (Τheodorou et al., 2015). Οι δομές αυτές αποτελούν υποστρώματα εγκατάστασης διαφόρων επιβιωτών συμπεριλαμβανομένων των ασκιδίων (Fitridge et al., 2012), δημιουργώντας λειτουργικά προβλήματα στην παραγωγή, ο ρόλος ως οικολογικά υποστρώματα δεν είναι γνωστός. Από την άλλη όμως στην διαχείριση των μονάδων είναι ενταγμένες ενέργειες μετρίασης των επιπτώσεων των επιβιωτών.
Στις ιχθυομονάδες η επικάθηση επιβιωτών στα δίχτυα εκτροφής αντιμετωπίζεται μαζικά με εμποτισμό των διχτυών σε anti-fouling, με συχνή αντικατάσταση και πλύσιμο των διχτυών ή με τον συνδυασμό των δύο μεθόδων. Για τις μυδοκαλλιέργειες όμως δεδομένου ότι ο ίδιος ο εκτρεφόμενος οργανισμός αποτελεί υπόστρωμα επικάθισης των επιβιωτών η αντιμετώπιση αφορά διάφορες δράσεις έκθεσης της μάζας καλλιεργουμένου είδους και επιβιωτών όπως έκθεση στον αέρα, πλύσιμο υπό πίεση, χρήση χημικών.
Οι δράσεις αυτές σχετίζονται με την διαφορετική αντοχή των επιβιωτών και του καλλιεργούμενου είδους (Theodorou et al., 2019) ή σε δράσεις μείωσης της πιθανότητας επικάθισης (πχ. μεταβολή του βάθους εκτροφής όπου η αφθονία των πελαγικών μορφών των επιβιωτών είναι μικρή) (Fitridge et al., 2012).
Το ερωτήματα που τίθενται στην παρούσα πρόταση, δεδομένου ότι τα ασκίδια αποτελούν τον κύριο όγκο των επιβιωτών στις οστρακοκαλλιεργητικές εγκαταστάσεις σε συνδυασμό με τον υψηλό αριθμό των εισβολικών ειδών ασκιδίων στην Ελλάδα είναι:
- Ποιος είναι ο οικολογικός ρόλος των μονάδων μυδοκαλλιέργειας στην εγκατάσταση των ξενικών ειδών ασκιδίων;
- Οι διαχειριστικές ενέργειες που ασκούνται για την μείωση των οικονομικών επιπτώσεων σε τι βαθμό συνδράμουν στον έλεγχο (πρόληψη εμφάνισης, τον έλεγχο ή την εξάλειψη) των πληθυσμών των ξενικών ειδών ασκιδίων;
- Υπάρχουν βέλτιστες διαχειριστικές πρακτικές (win to win) που να συνδυάζουν την μείωση των οικονομικών επιπτώσεων στις μονάδες με αύξηση του επιπέδου έλεγχου των πληθυσμών των ξενικών ειδών ασκιδίων;
Η συγκεκριμένη πρόταση έχει ως σκοπό την απάντηση των ανωτέρω ερωτημάτων μέσω υλοποίησης της πρότασης σε διακριτά σε Πακέτα Εργασίας (ΠΕ)
- ΠΕ1: Xαρτογράφηση χωροκατακτητικών μη ενδημικών ασκιδίων
- ΠΕ2: Δράσεις ανάλυσης της επίπτωσης των ασκιδίων στην ευζωία των μυδιών και λήψη μέτρων μετριασμού εξάπλωσης
- ΠΕ3: Τελική Εκθεση-Δραστηριότητες Διάχυσης και Δημοσιότητας
Ερευνητική Ομάδα
Πανεπιστήμιο Πατρών
- Ιωάννης Θεοδώρου Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Αλιείας & Υδατοκαλλιεργειών Πανεπιστημίου Πατρών
- Κατσέλης Γεώργιος Καθηγητής Τμήματος Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών Πανεπιστημίου Πατρών
- Κοσμάς Βιδάλης Καθηγητής Τμήματος Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών Πανεπιστημίου Πατρών
- Δημήτριος Κ. Μουτόπουλος Aναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Αλιείας & Υδατοκαλλιεργειών Πανεπιστημίου Πατρών
- Κωνσταντίνος Μπαταργιάς Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών Πανεπιστημίου Πατρών
- Αλέξης Ράμφος Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Αλιείας και Υδατοκαλλιεργειών
- Βλασούλα Μπεκιάρη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Γεωπονίας Πανεπιστημίου Πατρών
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
- Βασίλης Μιχαηλίδης Καθηγητής Τμήματος Βιολογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
- Χαρίτων-Σαρλ Χιντήρογλου Καθηγητής Τμήματος Βιολογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
